Angelika
Student
Dołączył: 13 Lut 2007
Posty: 31
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Gdansk
|
 Wysłany: Czw 21:13, 31 Maj 2007 Temat postu: Ekonomia |
|
|
Te notatki ktore udalo mi sie przechwycic z meila:) nie wiem jak dlugo jeszcze tam pobeda...
BUDŻET PAŃSTWA
I. Pojęcie i funkcje budżetu państwa
Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i
wydatki rządowe związane z realizacją przyjętej polityki
społeczno-gospodarczej i obronnej.
Budżet jest sporządzany na okres roku oraz zatwierdzany przez
władzę ustawodawczą.
Funkcje budżetu:
1) Funkcja fiskalna polega na gromadzeniu dochodów
(pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie
aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań.
2) Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych
zmian w podziale DN takich jak zmniejszenie nadmiernych różnic
w wysokości dochodów różnych grup społecznych i tworzenie
bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację
funkcji umożliwia system podatkowy (progresywne
opodatkowanie dochodów, ulgi, zróżnicowanie stawek podatków
pośrednich) oraz wydatki budżetowe dokonywane głównie w
postaci transferów.
3) Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i
wydatków budżetu na życie gospodarcze i społeczne np. mogą
wpływać na strukturę konsumpcji, pobudzać przyrost naturalny,
wzmacniać lub osłabiać bodźce do pracy, ograniczać społeczne
skutki bezrobocia.
Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych
władz państwowych ( budżet centralny ), władz lokalnych (budżety
lokalne) i ubezpieczeń społecznych.
Polityka budżetowa ( fiskalna ) to manipulowanie poziomem
wydatków i podatków w celu osiągnięcia wysokiego i stabilnego
poziomu zatrudnienia, produkcji, wzrostu gospodarczego i stabilności
cen.
Realizacją polityki fiskalnej zajmuje się budżet państwa.
Zasady polityki budżetowej:
1) zasada rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków
obejmuje okres l roku,
2) zasada zupełności - budżet obejmuje wszystkie dochody i
wydatki państwa,
3) zasada jedności - budżet powinien tworzyć jedną całość,
4) zasada jawności - budżet powinien być podany do publicznej
wiadomości,
5) zasada równowagi budżetowej - dochody budżetu powinny
pokrywać wydatki budżetu.
Efektem realizowanej polityki fiskalnej może być:
- nadwyżka budżetowa (jeżeli dochody przewyższają wydatki),
- deficyt budżetowy (gdy wydatki przewyższaj ą wpływy).
Stan budżetu państwa jest określany przez 3 wielkości:
- stopę podatkową,
- wielkość wydatków państwowych,
- poziom dochodu narodowego.
II. Dochody budżetu państwa
r
Źródła dochodów budżetu państwa:
- podatki bezpośrednie i pośrednie,
- dochody sektora państwowego,
- składaki na ubezpieczenia społeczne,
- cła,
- opłaty skarbowe, notarialne, sądowe,
- dochody ze sprzedaży mienia skarbu państwa (prywatyzacja),
- pożyczki wewnętrzne i zagraniczne.
Podatki są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia
pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa.
Podatki pobierane są w celu:
- zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora
publicznego,
- dokonywania redystrybucji dochodów społecznych,
- ograniczania konsumpcji niektórych produktów,
- wykorzystywania ich jako narzędzia polityki anty inflacyjnej.
Przez długi czas polityka podatkowa podporządkowana była
głównie realizacji funkcji fiskalnej. W XX w. pod wpływem teori
Keynesa zaczęto wykorzystywać podatki jako narzędzia interwencji
państwa w życie ekonomiczno-społeczne.
Podział podatków według przedmiotów opodatkowania:
l) podatki dochodowe pobierane od dochodów (nadwyżki
przychodów nad kosztami ich uzyskania). - podatek dochodowy
od osób prawnych i osób fizycznych.
2) podatki konsumpcyjne płacone w momencie płacenia za
kupowane dobro lub usługę
- VAT, podatek akcyzowy.
3) podatki majątkowe płacone od posiadanego majątku
- podatek od nieruchomości, od środków transportu, dywidenda,
podatek od spadków i darowizn.
Podział podatków według stosunku przedmiotu opodatkowania do
źródła podatku:
1) podatki bezpośrednie nakładane na dochody i majątek,
2) podatki pośrednie zawarte w cenie nabywanego produktu lub
usługi.
Obciążenia podatkowe mogą być naliczane proporcjonalnie,
progresywnie lub degresywnie. Podatek jest proporcjonalny gdy
wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów
(obowiązuje jedna stopa podatkowa dla danej grupy podatników, np.
podatek od osób prawnych).
Podatek progresywny oznacza, że osoby uzyskujące wyższe
dochody obciążone są wyższą stopą podatkową np. podatek od osób
fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.
III. Wpływ polityki podatkowej na funkcjonowanie gospodarki.
Państwo włącza się do ruchu okrężnego poprzez zakup dóbr i
usług oraz poprzez ściąganie podatków.
Celem pobierania podatków jest zmniejszenie dochodów
ludności. Wzrost podatków netto (gdy rząd podnosi podatki
bezpośrednie lub ogranicza świadczenie transferowe) powoduje
zmniejszenie konsumpcji (obniżenie globalnego popytu).
Spadek stopy podatkowej lub wzrost zakupów państwowych
podnosi poziom globalnego popytu.
Wspólną cechą polityki podatkowej prowadzonej współcześnie
jest niski udział podatków od dochodów przedsiębiorstw w
kształtowaniu dochodów budżetu państwa (ok. 10%).
W gospodarkach rynkowych podatki obciążające ludność
bezpośrednio i pośrednio wykazują stałą tendencje rosnącą. Jednak
ujemne skutki nadmiernie wysokiego opodatkowania (osłabienie
bodźców do pracy, uchylanie się od płacenie podatków, oszustwa
podatkowe) sprawiły, że trend do wzrostu obciążeń podatkowych
uległ zahamowaniu.
Zależność miedzy wpływami do budżetu z tytułu podatków, a
wysokością stopy opodatkowania wykazał amerykański ekonomista
Laffer.
^
-o
^
-_> 1-p
-g T
o
&
N
>
-^
O
J=3
O
B
Pu
max
T'
Ti
t4 t5
stopa podatkowa ( w % )
Nadmiernie wysokie podatki osłabiają bodźce do prowadzenia
działalności gospodarczej - produkcja i dochody ludności spadają, a w
konsekwencji zmniejszaj ą się dochody budżetowe.
IV. Wydatki budżetu państwa i ich wpływ na funkcjonowanie
gospodarki.
Uzyskiwane głównie za pośrednictwem podatków dochody rząd
przeznacza na osiąganie określonych celów wynikających z realizacji
polityki gospodarczej. Dochody te przyjmują postać wydatków i z
powrotem trafiaj ą do gospodarki w formie świadczeń.
Z punktu widzenia przeznaczenia .wyróżnia się 3 grupy
wydatków:
1) wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo
takich funkcji jak obrona narodowa, administracja i wymiar
sprawiedliwości,
2) wydatki związane z realizacją celów społecznych ( oświata,
kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne ),
3) wydatki związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w
gospodarce ( oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i
infrastrukturalne, subsydia dla rolnictwa, przedsiębiorstw,
wydatki transferowe).
Wydatki państwa stanowią istotną część kształtującej się w
gospodarce wielkości zagregowanego popytu ( oddziałują na popyt
globalny).
Wzrost wydatków państwa powoduje przesunięcie w górę AD.
W rezultacie następuje wzrost DN i stopy procentowej (w skutek
niedostosowania realnej podaży pieniądza do zwiększonego DN).
Wzrost wydatków państwa powoduje powstanie tzw. zjawiska
wypierania polegającego na ograniczeniu wielkości popytu
konsumpcyjnego i inwestycyjnego podmiotów rynkowych (gdy rośnie
stopa procentowa kredyty stają się droższe i przedsiębiorstwa oraz
konsumenci zgłaszaj ą mniejszy popyt).
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wydatki publiczne na ogół
szybko rosły, często w tempie szybszym niż DN. Wzrastający udział
wydatków był konsekwencją akceptacji aktywnej roli państwa w
gospodarce.
Wiele pozycji wydatków budżetowych charakteryzuje się małą
elastycznością i ograniczone są możliwości ich zmniejszenia. Bardzo
trudno jest zmniejszyć wydatki na cele socjalne. Ograniczenie zakresu
pomocy socjalnej jest posunięciem niepopularnym i niechętnie
przyjmowanym przez społeczeństwo.
V. Deficyt budżetowy i dług publiczny.
Wzrastające wydatki rządowe mogą być finansowane z takich źródeł
jak:
1) zwiększenie podatków,
2) pożyczki zaciągane u społeczeństwa,
3) sprzedaż części majątku państwa,
4) dodatkowa emisja pieniędzy,
5) kredyty zagraniczne.
Ad. l)
Podniesienie podatków od dochodów osobistych jest decyzją
niepopularną politycznie i spotyka się z oporem wyborców oraz
wywołuje negatywne skutki ekonomiczne (osłabia motywację do
pracy, ogranicza globalny popyt).
Podniesienie podatków od dochodów przedsiębiorstw prowadzi do
negatywnych skutków ekonomicznych - zmniejsza skłonność do
inwestycji.
W praktyce skuteczność tego narzędzia polityki fiskalnej jest
niewielka, gdyż wzrost podatków nie kreuje dodatkowego popytu.
Ad.2)
Państwo sprzedając papiery wartościowe (obligacje i bony
skarbowe) mobilizuje niewykorzystane oszczędności i przeznacza je
na finansowanie wydatków publicznych.
Ad.3)
Sprzedaż części majątku publicznego prowadzi do przejmowania
przez państwo części oszczędności ludności lub przedsiębiorstw.
Wymienione sposoby zwiększania dochodów budżetowych z
punktu widzenia kreowania globalnego popytu są jakby
przekładaniem pieniędzy z jednej kieszeni do drugiej. Stanowią nie
inflacyjny sposób finansowania zwiększonych wydatków budżetu .
Ad.4)
Gdy oszczędności ludności są niewystarczające lub też trudno je
przekształcić w obligacje państwowe z powodu małego
zainteresowania ludności ich zakupem - państwo może uciekać się do
emisji dodatkowych pieniędzy. Dzieje się to za pośrednictwem banku
emisyjnego, któremu rząd zleca zakup' obligacji pod zastaw
rządowych papierów wartościowych. W zamian za obligacje bank
emisyjny otwiera państwu długoterminowy kredyt umożliwiający
finansowanie jego wydatków.
Ten sposób finansowanie wydatków kreuje dodatkowy popyt
(daje możliwość oddziaływania na koniunkturę), ale może prowadzić
do powstania inflacji.
Finansowanie deficytu budżetowego w drodze dodatkowej
emisji pieniędzy jest jedną z przyczyn inflacji.
Zaciągając pożyczki na finansowanie deficytu budżetowego
państwo tworzy dług publiczny.
Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu
zaciągniętych pożyczek.
Z punktu widzenia źródła zaciągania długu wyróżnia się:
- dług publiczny krajowy, gdzie wierzycielami mogą być osoby
fizyczne, przedsiębiorstwa, banki, instytucje finansowe,
- dług publiczny zagraniczny.
Część dochodów budżetowych przeznaczana jest na obsługę długu
publicznego tzn. spłatę rat zaciągniętych pożyczek oraz wypłatę
oprocentowania.
W wielu krajach wydatki związane z obsługą długu publicznego
stanowią około 10 % ogólnych wydatków budżetu.
VI. Instrumenty polityki fiskalnej.
Polityka fiskalna opiera się wykorzystaniu podatków i wydatków
budżetowych do stabilizacji gospodarki oraz realizacji innych celów
społeczno - ekonomicznych.
Instrumenty te mogą być wykorzystane w różny sposób w ramach
prowadzonej polityki fiskalnej -pasywnej lub aktywnej.
Pasywna polityka fiskalna polega na wykorzystaniu automatycznych
stabilizatorów koniunktury - instrumentów, które samoczynnie, bez
potrzeby podejmowanie konkretnych decyzji dostosowawczych
reagują na zmiany koniunktury (zmianę poziomu dochodu
narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych).
„Automatyzm" tych instrumentów polega na tym, że:
- po ich zatwierdzeniu zaczynają działać bez konieczności
wprowadzania częstych korekt na skutek zmian sytuacji
gospodarczej,
- siła i zakres ich działania zależy niemal wyłącznie od skali
zmian poziomu aktywności gospodarczej.
Do automatycznych stabilizatorów zalicza się:
- podatki od dochodów ludności (np. podatek progresywny )
- podatki od przedsiębiorstw,
- podatki pośrednie,
- zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych.
Automatyczne stabilizatory koniunktury, przez oddziaływanie na
globalny popyt, mogą zmniejszyć wahania gospodarki w
stosunkowo krótkim czasie. Nie stwarzają jednak warunków do
zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej.
Skutkiem ich działania jest tendencja do powstawania deficytu
budżetowego w okresach recesji (duże wydatki budżetowe) oraz
nadwyżek budżetowych w okresach ożywienia gospodarczego
(zwiększenie dochodów z tytułu podatków i ograniczenie
wydatków transferowych .
Aktywna polityka fiskalna polega na świadomym
interwencjonizmie, wymagającym każdorazowo podejmowaniu
decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych
takich jak:
- zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na
określone cele np. (roboty publiczne ),
- zmiana stawek i zasad opodatkowania,
- zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw.
Wadą aktywnej polityki jest to, że decyzje dotyczące korygowania
działania instrumentów fiskalnych wymagaj ą zmian legislacyjnych w
programach budżetowych. Prowadzi to do opóźnień w działaniu
instrumentów polityki fiskalnej i osłabieniu skuteczności polityki
interwencyjnej.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
